NÚI MỜ SƯƠNG (Dự thi Tiki Young Author 2015)

[Hai chị em dân tộc H'Mông nơi rẻo cao Yên Minh, Hà Giang. Ánh nhìn ấy, nụ cười ấy và vết rách trên áo ấy... trong trẻo lắm,... mà cũng buồn lắm!

Bức ảnh được chụp trong Chiến dịch Mùa hè xanh tình nguyện của CLB Thanh niên Tình nguyện Đại học Điện lực tại xã Lao Và Chải, huyện Yên Minh, tỉnh Hà Giang tháng 7/2013]

Sương trắng trời trắng đất.

Yểu điệu, những giọt nước li ti đan vào nhau như một dải lụa trắng mềm mỏng, nhẹ nhàng mơn trớn từng vách núi xám xịt cộc cằn và vắt vẻo trên những cành lá sa mộc còn ngái ngủ.

Giữa màn sương mờ ảo, mẹ đi trước, Múi lê dép tổ ong theo sau. Mẹ không mặc cái váy thổ cẩm bạc màu như mọi hôm mà mặc một chiếc màu nhung tuyền có các đường dệt màu hồng và màu xanh và đủ các loại màu sặc sỡ. Múi thích cái váy ấy lắm. Múi cũng mặc váy mới, nhưng không đẹp bằng của mẹ. Mẹ mua cho nó từ năm mười ba tuổi chứ nó chẳng đòi hỏi gì đâu. Chưa bao giờ Múi mở miệng xin bố mẹ một cái gì cả. Mười lăm năm rồi, chưa bao giờ! Năm nay cũng là mẹ cho nó đi chợ phiên cùng đấy. Chợ tình Khau Vai.

Chợ náo nhiệt quá! Tiếng rầm rì ở khắp nơi: tiếng ngựa phì phì, tiếng dê be be, tiếng quạt than nướng ngô phanh phách, những lời mời gọi, trao đổi, trò chuyện. Mới sáng sớm mà toàn người là người. Người đi lại trên đường, người chuyện trò với người, người sa vào những quán thắng cố khói nghi ngút ngậy mùi lòng ngựa, có người đã ngà ngà say ngồi chống gối bên bàn rượu, và người tìm người. Múi biết rằng hầu như mỗi người nơi đây lại đang tìm, hoặc đang chờ ít nhất một người. Chính mẹ cũng đang tìm một người mà Múi không hay.

Khi mặt trời lên cao, sương lặng lẽ lui đi ẩn nấp trong chân mây mặt đất, không biết từ đâu, người Kinh xuất hiện nhiều thế. Tiếng Kinh xen với tiếng Mèo mỗi lúc một rõ. Lạ lẫm, nó len lén dõi mắt nhìn theo từng tốp người Kinh với quần áo tóc tai khác xa so với nó. Người đứng tuổi mặc quần áo đơn giản thì nó thấy nhiều rồi, họ mặc gần gần giống nhau, còn người trẻ tuổi, mỗi người lại một kiểu: Chị này mặc cái quần bó sát ngắn đến mức Múi xấu hổ quá phải quay mặt đi; anh kia rõ ràng là con trai mà lại có tòong teng đến là buồn cười; có anh tóc quăn xù như cái chổi xuể; còn có chị trên đầu những ba màu tóc. Họ cười đùa trò chuyện rộn vang một khoảng chợ, rồi những chiếc điện thoại với màn hình to đùng và những chiếc máy chụp hình giơ ra, hết chụp họ rồi đến chụp Múi, chụp người Mèo, chụp con ngựa, con lợn, con vịt, bát mèn mén, chén rượu,… Ối giời, họ chụp không thiếu thứ gì ở chợ!

Múi đang mải mể ngắm một cái khăn trùm đầu thì chợt nhận ra mình không đi cùng mẹ nữa. Múi ngó quanh. Kìa, mẹ đang đứng nói chuyện với một người Kinh. Đó là một người đàn ông da xém nắng, tóc đen tuyền giống màu tóc Múi, mặc một chiếc áo sơ mi cộc tay dài bỏ ngoài chiếc quần kaki màu nâu bạc. Cả hai vẻ dường mừng vui lại vừa dường ngượng ngập khi đứng đối diện với nhau. Múi lững thững đi tới đứng sau lưng mẹ, nhẹ nhàng và tế nhị đến nỗi mẹ không hề hay biết sự có mặt của nó. Nó trân trân nhìn người đàn ông đối diện. Ông đáp lại nó bằng ánh nhìn soi xét từ đôi mắt nhỏ phong tình, thoáng một chút ngạc nhiên lóe lên trong đôi con ngươi nâu vàng của ông. Rồi bỗng dưng, ông thốt lên:

- Con bé có màu tóc và đôi mắt giống tôi!

Mẹ giật mình quay người lại, sững sờ khi thấy Múi đã đứng đó từ bao giờ. Không giải thích, mẹ không nói gì cả. Bầu má mẹ đỏ bừng, đầu hơi cúi, song mẹ lại lén đẩy cho nó một nỗi sợ giấu kín. Nó mơ hồ linh cảm một bí mật đang dần được hé lộ. Một bí mật mà ở cái chợ tình Khau Vai này, không chỉ một mình mẹ mang đến, rồi lại im lặng mang về. Đó là luật, là tục. Múi hiểu, nên Múi cũng im lặng.

*

Thành thử, Múi lặng im cho đến khi về tới nhà. Múi về đem theo một cái khăn trùm đầu mà người đàn ông lạ mua tặng và câu nói đầy ám ảnh của ông: “Con bé có màu tóc và đôi mắt giống tôi.” Và chẳng hiểu từ giây phút nào, nó cảm thấy xa lạ với những mái đầu hoe vàng lơ thơ tóc… kể cả bố nó.

-Đi chợ về rồi hả? – Bố ngồi ngật ngưỡng trước cửa nhà. Người ông phả ra mùi rượu và mùi mồ hôi quen thuộc.

-Chẳng mua được gì. Cái gì cũng đắt hết. – Mẹ vừa nói vừa đẩy Múi vào nhà. Cái khăn đã được Múi giấu kĩ vào trong áo.

-Phải đấy! Trong lúc tao đi rừng thì chúng mày không nên tiêu hoang quá… Mà con Múi đứng lại tao bảo đã…

Múi giật thót.

-Từ mai mày không phải đến điểm trường nữa… Học thế đủ lắm rồi. Ở nhà đi lên rẫy với mẹ mày.

Nó không biết đang thở phào hay đang lo âu nữa. Nỗi sợ này chồng lên nỗi sợ kia khiến miệng nó lập cập không mở được lời.

-Con…Nhưng con… chưa học xong lớp chín mà…

-Lớp chín… - Bố nó ực một hơi hết chén rượu. – Hồi xưa tao mới học hết lớp ba, giờ tao vẫn kiếm đủ miếng ăn cho chúng mày. Mày học lớp chín, thử xem mai sau mày kiếm được cái gì?

Nó định nói tiếp, nhưng mẹ nháy nó đi vào trong nhà. Múi ngậm ngùi quá thể! Nó lặng lẽ đưa mắt nhìn ba đứa em trai trứng gà trứng vịt đang ngồi nghịch ở góc nhà, đứa nào tóc cũng hoe vàng hệt màu tóc bố mẹ, mũi dãi nhoe nhoét, chân tay bẩn thỉu. Mấy con ngan lầm lũi thoắt ẩn thoắt hiện dưới cái ban thờ như bóng những con ma xó. Bỗng nhiên, nỗi sợ hãi khi nghĩ rằng nó không còn thuộc về căn nhà này nữa tựa biến thành một màn sương mờ mịt vây quanh nó.

Rùng mình.

Múi chạy lại thắp vội đèn dầu lên. Những cái bóng đen thở dài thườn thượt, chậm rãi bò trườn ẩn mình trong các khe xà, góc cột, lánh tạm khỏi ánh đèn dầu leo lét yếu ớt. Múi cũng nép mình xuống căn bếp nhỏ. Cái bóng đen rưng rưng và nức nở khe khẽ.

*

Sáng tinh mơ hôm sau, theo thói quen thường nhật, Múi thức dậy từ ba giờ sáng, nhưng khi nó xỏ dép vào mới chợt nhớ ra từ hôm nay nó không còn được đi học nữa. Vậy là nó chẳng còn cơ hội được nghe lời giảng tận tụy từ cô Lê – cô giáo nó yêu quý và ngưỡng mộ nhất, người đã hy sinh những năm tháng tuổi trẻ của mình để đem con chữ dạy cho con em đồng bào dân tộc thiểu số nơi miền đất sống trong đá, chết vùi trong đá này. Nó có ước mơ được trở thành người như cô, nó không muốn lấy chồng sớm, không muốn địu những đứa con nhỏ mặt đầy mũi dãi lên nương lên rẫy xới cây ngô củ sắn. Nó muốn đi học để đi dạy chữ.! Thế nhưng, nó chẳng thể ước mơ nữa rồi, bởi nó sợ những đòn roi của bố, vả lại có bao giờ nó dám mở miệng đòi hỏi cái gì. Vậy là nó lại nằm xuống, thao thức cho đến giờ dậy lên rẫy.

Tuy nhiên, hôm nay bố mẹ chỉ giao cho Múi ở nhà trông ba đứa em trai. Múi không biết rằng chính vì buổi sáng được ở nhà này, Múi đã thay đổi suy nghĩ trong một thời gian dài sắp tới.

-Chị Múi, có người ngoài cổng kìa! – Múi đang ngồi buồn thẫn thờ thì đứa em trai lớn tuổi nhất ào chạy từ sân vào nhà, tiếp đó là hai đứa nhỏ lóc cóc chạy vào theo sau.

Múi bật dậy, với khuôn mặt điềm tĩnh nhất, nó ngó ra ngoài. Có một toán người Kinh, trẻ, mặc áo cờ Tổ quốc Việt Nam, đỗ xe máy gần cổng nhà Múi, đang cười nói rôm rả. Họ đứng dàn hình ở bãi hoa tam giác mạch ngay gần đó và lôi máy ảnh ra. Nó tự hỏi tại sao người Kinh lại thích chụp ảnh đến vậy cơ chứ?! Dần dần, họ quay sang để ý đến nhà nó, hay đúng hơn là những đứa em nó. Đây không phải là lần đầu tiên có khách du lịch dừng chân nơi đây, vậy sao lần này, Múi lại có cảm giác ghét cay ghét đắng họ vậy? Những đứa em trai của Múi vẫn còn rất hồn nhiên. Chúng thấy họ chìa kẹo ra cho là chạy tót ra ngoài cổng, làm dáng để họ chụp ảnh. Nó muốn ra ngăn, nhưng vì sợ những chiếc máy ảnh, nên chỉ nem nép bên hiên nhà. Chụp ảnh chán chê xong, họ nhảy lên xe máy và lượn mất hút, chỉ để lại dấu chân trên những thảm hoa nát bươm và bộ mặt thỏa mãn của ba đứa trẻ ngây ngô miệng đầy kẹo. Nó ghét họ, hay đúng hơn là ganh tị với họ. Họ muốn đi đâu cũng được. Họ nói cười. Họ đi xe máy. Nó cảm giác như họ được làm mọi việc họ thích. Còn nó, ước được đi học tiếp còn chẳng nên.

Mũi lầm lũi đóng chặt cánh cổng gỗ lại.

*

-Có ai ở nhà không? – Có tiếng người Mông gọi ngoài cổng.

Múi lật đật chạy ra ngoài sân.

Sững người. Khuôn mặt rám nắng và mái tóc đen tuyền lấp ló sau cánh cổng như một lời nhắc nhở độc địa văng vào mặt Múi. Nó đã định chạy vào nhà, nhưng người đàn ông đó đã vội ngăn.

-Chúng tôi ở bên tình nguyện đến sửa điện cho nhà mình. Nhà mình có thể mở cổng cho chúng tôi vào được không?

Đứng sau người đàn ông là năm, sáu bạn trẻ mặc áo xanh, vai vác cuộn dây điện đang đứng đợi. Múi vẫn ngần ngừ.

-Nhà mình mở cổng cho chúng tôi đi. – Người đàn ông nói giọng Mông rất dõng giạc, tiếng nói ấm áp chân thành.

Múi đành lòng mở cổng.

Sáu thanh niên mặc áo xanh nước biển thận trọng nhưng cũng rất tự tin bước vào sau người đàn ông.

-Chào cháu. Bác tên Tú, người bên Đoàn xã. Bác dẫn mấy bạn trẻ thanh niên tình nguyện tới sửa điện. Bố mẹ cháu có nhà không?

-K… Không. – Múi lúng túng trả lời, đầu không dám ngẩng.

-Cháu cho các bạn này vào nhà sửa điện được không?

Mạng điện nhà Múi bị hỏng suốt cả năm trời nay rồi mà không có ai sửa được, thành thử cái đèn dầu Hoa Kỳ được lôi ra sử dụng suốt. Do dự một lúc, Múi đồng ý.

Ba đứa nhỏ bị Múi đuổi vào góc sân chơi, còn nó thì ngồi trên khúc củi ngoài sân, vẫn rất thận trọng quan sát những người lạ làm việc trong nhà mình. Thi thoảng nó lén liếc nhìn ông Tú, nhìn mái tóc đen và từng đường nét trên khuôn mặt của ông. Quá khó để phủ nhận! Giống nhau quá! Câu nói hôm nào, tựa một con sóng lớn dữ dội, lại tràn về, đập vào tâm hồn nhạy cảm của nó, khiến lòng nó xốn xang và rối bời. Và bỗng một giây nông nổi, nó dại dột hình dung ra những lần thăm hỏi trá hình nữa của ông Tú tới nhà nó, rồi nó sẽ xin ông thuyết phục bố mẹ cho nó đi học tiếp. Với tư cách là một cán bộ Đoàn xã, cộng thêm mối quan hệ giữa mẹ và ông, hoặc giữa nó và ông, ông sẽ nhiệt tình giúp nó được trở lại trường lớp, trở lại lớp học của cô Lê, nó sẽ tiến gần hơn tới ước mơ còn đang dang dở.

-Hôm nay trời nắng nóng nhỉ? – Ông Tú đã ngồi xuống trên khúc củi cạnh nó từ bao giờ.

Hơi giật mình, Múi im lặng, hai má đỏ bừng.

-Cháu không phải lên rẫy à?

Múi lắc đầu.

-Cháu học đến lớp mấy rồi?

-Chín.

-Đi học có vui không?

-Vui lắm… Nhưng Múi không được đi học nữa rồi…

Ông Tú dành cho nó một cái cau mày đặc biệt quan tâm.

-Bố không cho Múi đi học tiếp.

Lần này là một phút im lặng. Nó có thể cảm thấy người đàn ông bên cạnh đăm chiêu đến mức nào.

-Thế cháu có muốn đi học tiếp không? Cháu có muốn sau này đi làm việc không? Hay cháu muốn đi lên rẫy phụ bố mẹ?

Không chần chừ, Múi thỏ thẻ.

-Múi muốn đi học lắm. Múi muốn làm cô giáo lắm.

-Vậy thì bác sẽ giúp cháu.

Múi tròn mắt. Ông Tú sẵn sàng giúp nó? Hình dung mơ hồ của nó vừa được ánh sáng của thực tế soi tỏ. Hy vọng bừng sáng trong đôi mắt nhỏ đầy âu lo của nó. Và, để khiến nó an tâm hơn, chỉ với một sự tiếp xúc nhẹ nhàng và ấm áp từ bàn tay rắn chắc đặt lên bờ vai nhỏ bé, Múi cảm tưởng như có một dòng huyết nóng hổi truyền từ ông Tú sang người nó, tràn đầy cái tình mà Múi chưa dám mạo muội nghĩ rằng đó là tình huyết thống.

-Chỉ cần cháu lên tiếng trước.

Múi khựng người. Nó đã mở miệng yêu cầu, hay cầu xin bố mẹ nó bao giờ? Đã bao giờ nó đủ dũng khí? Trong một thoáng, nó sợ mình đang nhụt chí.

-Múi này, hãy tưởng tượng năm, mười năm sau, cháu sẽ là ai, làm gì khi ngày mai cháu không còn đi học nữa. Cháu có muốn sống cuộc sống như thế không?

Múi nghĩ tới cái cảnh năm sau, nó sẽ bị gả về nhà chồng, phục vụ họ từ bữa ăn đến giấc ngủ, sinh cho họ những đứa con và trong suốt phần đời còn lại, Múi sẽ sống trong ngôi nhà có những con ngan tựa những bóng ma xó và làm việc trên nương ngô, ruộng lúa từ sáng sớm. Múi lắc đầu nguầy nguậy.

-Đừng sợ! Cháu cứ hình dung ra tương lai để định hình cho bản thân hiện tại. Cháu hiểu không?

Vừa hay khi đó những người bạn trẻ đã hoàn thành công việc của mình. Họ bước ra ngoài, khuôn mặt bừng sáng niềm hạnh phúc.

Múi hiểu.

*

Múi trằn trọc cả đêm hôm ấy. Múi nghĩ rất nhiều. Nghĩ đúng. Nghĩ sai. Nghĩ dài. Nghĩ quẩn. Rút cục Múi vẫn chưa đưa ra được quyết định cuối cùng. Mỗi tiếng gà gáy báo sang canh lại làm Múi giật nảy mình. Và khi màu trắng mờ đục của sương sớm thay thế cho màn đêm đen đặc, bố mẹ Múi đã dậy lịch kịch chuẩn bị lên rẫy.

-Múi, dậy đi! Hôm nay cả nhà lên rẫy. – Mẹ giục nó.

Múi ngồi dậy. Miệng khô khốc, ruột gan như có lửa âm ỉ cháy. Nỗi sợ hãi về kết cục khi nó mở lời với bố mẹ cứ vây quanh lấy nó: những lời mắng chửi, những trận roi mây,… Nhưng đó chỉ là nỗi sợ trước mắt. Nỗi ám ảnh về tương lai còn kinh khủng hơn: nếu nó không quyết, nó sẽ không được học nữa, không bao giờ được trở thành một cô giáo; nếu nó không nói bây giờ, có lẽ đến hết đời, nó cũng chẳng mở miệng được câu nào nữa. Còn ông Tú, nó không quá tin tưởng vào con người ông, ngay cả khi,… ngay cả khi có thể ông chính là cha đẻ nó, nhưng nó tin tuyệt đối vào những lời ông ấy nói. Nó tin cha sẽ giúp nó giành lại ước mơ dang dở của mình.

Nó đứng dậy.

Đầu tóc gọn gàng, nó bước qua cửa phòng. Bố mẹ đang lúi húi chuẩn bị đồ trong ánh đèn dầu lập lòe.

Nó không muốn mãi đứng nhìn những đoàn người du lịch phốc xe máy qua nhà nó mỗi ngày. Nó muốn như những chàng trai, cô gái mặc áo xanh kia, đi giúp làng, giúp nước, giúp dân. Nó muốn đi gieo cái chữ, gieo từng hạt mầm tri thức bất chấp đá sỏi nơi rừng núi.

Múi bật công tắc đèn.

Sương tan.

***