MÂY

  

      Cái tâm hồn mơ mộng! Thi thoảng lại ngước mắt lên nhìn trời nhìn mây, nghếch tai lên nghe gió thổi, nghe lá xào xạc, mũi lại hóng hớt mùi hoa cỏ, mùi thân cây, mùi đất khi trời sắp mưa,... toàn những thứ vụn vặt đâu đâu. Những lúc như thế, thể nào cũng bị quở: "Con bé này tâm hồn treo ngược cành cây", "Hồn phách nó đang lơ lửng trên mây rồi". Ơ! Treo ngược cành cây thì còn hình dung được, nhưng treo trên mây thì thế nào nhỉ?

      Ngẫm ngẫm một hồi, cái tìm trên mạng, từ khóa "mây" thấy có cả một môn khoa học mây trong ngành Khí tượng, Thiên văn, Địa lý các thể loại. Hay thật!

      Đại loại là có mấy ý hay ho thế này, viết lại để nhớ, coi như một lần học:

     😙   

      Mây là khối các giọt nước ngưng tụ hay nước đá tinh thể treo lơ lửng trong khí quyển ở phía trên Trái Đất (hay trên bề mặt các hành tinh khác) mà có thể nhìn thấy. Hơi nước ngưng tụ tạo thành các giọt nước nhỏ (thông thường 0,01 mm) hay tinh thể nước đá, cùng với hàng tỷ giọt nước hay tinh thể nước đá nhỏ khác tạo thành mây mà con người có thể nhìn thấy. Mây được tạo thành trong những khu vực không khí ẩm bị làm lạnh, nói chung là do bay lên.

      Một số thuộc tính của mây mà mình khá ngạc nhiên:

      Thứ nhất là mây tương đối nặng. Nước trong các đám mây điển hình có thể có khối lượng hàng triệu tấn 😱, mặc dù mỗi mét khối mây chứa chỉ khoảng 5 g nước. Trọng lượng của một đám mây tùy thuộc vào kích thước của nó. Đám mây càng rộng, càng chứa nhiều hạt nước và tinh thể nước đá, thì lại càng nặng. Ví như mây đống (Cumulus) bé nhỏ nặng "có" 2.000 tấn thôi, mây vũ tích (Cumulonimbus) thì nặng hơn, tầm 8.000 tấn, nhiều đám mây vũ tích hợp vơi nhau tạo thành một cơn bão lớn có thể đạt tới 25 triệu tấn. Nếu các đám mây này mà rơi xuống bề mặt đất, thì loài người sẽ bị tuyệt vong mất! Nhưng mà các định luật tự nhiên không cho phép điều đó xảy ra! Con người phải tồn tại! 💪 Các giọt nước trong mây nặng hơn hơi nước khoảng 1.000 lần, vì thế chúng nặng hơn không khí. Tỉ trọng mây là 1,3 kg/m³, trong khi tỷ trọng không khí là 1,7 kg/m³. Lý do tại sao chúng không rơi, mà lại được giữ trong khí quyển là các giọt nước lỏng được bao quanh bởi không khí ấm. Không khí bị ấm lên do năng lượng nhiệt giải phóng khi nước ngưng tụ từ hơi nước. Do các giọt nước rất nhỏ, chúng "dính" với không khí ấm. Khi mây được tạo thành, không khí ấm mở rộng hơn là giảm thể tích sau khi hơi nước ngưng tụ, làm cho các đám mây bị đẩy lên cao, và sau đó mật độ riêng của mây giảm tới mức mật độ trung bình của không khí và mây trôi đi trong không khí. 

      Thứ hai là màu sắc của mây. Mây chỉ có màu trắng, hay mây có nhiều màu? Câu trả lời là đa phần các đám mây tự nhiên có màu trắng, là vì bình thường, các giọt nhỏ trong mây tương đối đặc và ánh sáng không thể đi sâu vào trong mây trước khi nó bị phản xạ ra ngoài, tạo cho mây có màu đặc trưng là màu trắng. Bên cạnh đó là màu xám, đen, đỏ, ánh lục, vàng, cam,... đủ cả, nhưng mà mây tự bản thân nó không có những màu này, chúng chỉ phản xạ các tia sóng dài (không tán xạ) của ánh sáng là những bước sóng chính trong khoảng thời gian đó.

     Khi mây dày hơn, các giọt có thể liên kết lại để tạo ra các giọt to hơn, sau đó khi đủ lớn, chúng rơi xuống đất như là mưa. Trong quá trình tích lũy, không gian giữa các giọt trở nên lớn dần lên, cho phép ánh sáng đi sâu hơn nữa vào trong mây. Nếu như mây đủ lớn, và các giọt nước đủ xa nhau, thì sẽ có rất ít ánh sáng mà đã đi vào trong mây là có khả năng phản xạ ngược trở lại ra ngoài trước khi chúng bị hấp thụ. Quá trình phản xạ/hấp thụ này là cái dẫn đến một loạt các loại màu khác nhau của mây, từ trắng tới xám ánh lam, xám và đen. (Hồi bé ngộ Tôn Ngộ Không, cứ tưởng mây đen vần vũ kéo đến là có yêu quái 😂)

      Ngoài ra, mây còn có nhiều màu khác nữa (vì vốn dĩ quang phổ có nhiều màu mà): Màu xám ánh lam là kết quả của tán xạ ánh sáng trong mây. Trong quang phổ, màu lam và lục là có bước sóng tương đối ngắn, trong khi đỏ và vàng là có bước sóng dài. Các tia sóng ngắn dễ dàng bị tán xạ bởi các giọt nước, và các tia sóng dài dễ bị hấp thụ. Những màu xấu được quan sát trước khi có những hiện tượng thời tiết khắc nghiệt. Màu ánh lục của mây được tạo ra khi ánh sáng bị tán xạ bởi nước đá. Các đám mây cumulonimbus có màu ánh lục là dấu hiệu của mưa to, mưa đá và có thể là vòi rồng. Màu mây ánh vàng hiếm hơn, nhưng có thể diễn ra trong các tháng từ cuối mùa xuân đến đầu mùa thu do cháy rừng. Mây đỏ, da cam, hồng xảy ra chủ yếu vào lúc bình minh hay hoàng hôn, và chúng là kết quả của sự tán xạ ánh sáng của khí quyển. 

      Thứ ba là hình thái của mây. Nhiều khi, ta nhìn thấy một đám mây nhang nhác hình cái kem, con chó, ngôi nhà, hay bông hoa,... Thực ra, hình thái thực thụ của mây được tạo ra không phải là do trí tưởng tượng của con người, mà phụ thuộc vào cường độ lực nâng và phụ thuộc vào sự ổn định của không khí. Trong các điều kiện khi sự không ổn định của sự đối lưu thống lĩnh thì sự tạo thành các đám mây theo chiều thẳng đứng được hình thành. Không khí ổn định tạo ra chủ yếu là các đám mây thuần nhất theo chiều ngang. Sự nâng lên theo các phrông tạo ra các hình thái khác nhau của mây, phụ thuộc vào thành phần của các phrông này. Sự nâng sơn căn cũng tạo ra các hình thái khác nhau của mây, phụ thuộc vào sự ổn định của không khí.

      Còn dưới đây là cách phân loại mây phổ biến trên Thế giới:

 (Nguồn: http://public.wmo.int)

      Các đám mây được chia thành hai loại hình chính: mây lớp hay mây đối lưu. Chúng được gọi là mây tầng (Stratus, từ tiếng Latinh có nghĩa là tầng, lớp) và mây tích (Cumulus, từ tiếng Latinh có nghĩa là tích lũy, chồng đống). Hai dạng chính này được chia thành bốn nhóm nhỏ phân biệt theo cao độ của mây, bao gồm: Mây cao, mây trung bình, mây thấp và mây thẳng đứng. Các đám mây được phân loại theo cao độ gốc của mây, không phải là đỉnh của nó. Hệ thống này được Luke Howard giới thiệu năm 1802 trong thuyết trình của Hội Askesian.

      * Mây cao (Họ A): Tồn tại trên 5.000 m, trong đới lạnh của tầng đối lưu. Chúng được biểu thị bởi tiền tố cirro- hay cirrus-, nghĩa là mây ti. Ở độ cao này, nước gần như đóng băng hoàn toàn vì thế mây là các tinh thể nước đá. Các đám mây có xu hướng mỏng, yếu, thông thường trong suốt.

Các mây trong họ A bao gồm:

• Mây ti (Cirrus)    
• Cirrus uncinus
• Cirrus Kelvin-Helmholtz
• Mây ti tầng (Cirrostratus)
• Mây ti tích (Cirrocumulus)
• Cumulonimbus với pileus
• Vệt ngưng tụ (Contrail) (Cái này giống vệt mây trắng dài và mỏng lúc mà máy bay phản lực bay qua ở cao độ lớn)

      * Mây trung bình (Họ B): Các loại mây này chủ yếu ở cao độ khoảng 2.000m đến 5.000m và được biểu thị với tiền tố alto- (gốc Latinh, nghĩa là "cao"). Chúng thông thường là các giọt nước siêu lạnh.

Các mây trong họ B bao gồm:

• Mây trung tầng (Altostratus)
• Altostratus undulatus
• Mây trung tích (Altocumulus)
• Altocumulus undulatus
• Alocumulus mackerel sky
• Alocumulus castellanus
• Alocumulus lenticularis

      * Mây thấp (Họ C): Chúng được tạo ra dưới 2.000 m và bao gồm mây tầng (đặc và xám). Khi các mây tầng tiếp xúc với mặt đất, chúng được gọi là sương mù.

Các mây trong họ C bao gồm:

• Mây tầng (Stratus)
• Mây vũ tầng (Nimbostratus)
• Cumulus humilis
• Cumulus mediocris
• Mây tích tầng (Stratocumulus) 

      * Mây thẳng đứng (Họ D): có khí lưu thốc mạnh lên cao. Các mây này có thể có hướng thẳng đứng lên trên, rất cao so với gốc của chúng và có thể hình thành ở bất kỳ độ cao nào.

Các mây trong họ D bao gồm:

• Mây vũ tích (Cumulonimbus, liên kết với sự ngưng tụ nặng và mưa dông)
• Cumulus congestus Pyrocumulus
• Cumulonimbus incus
• Cumulonimbus calvus
• Cumulonimbus với mammatus

       * Một số loại mây khác:

      Có một số mây có thể tìm thấy ở phía trên tầng đối lưu; chúng bao gồm mây xà cừ và mây dạ quang, chúng hình thành ở tầng bình lưu và tầng trung lưu.

      Hầu hết tên các đám mây chứa các tiền tố và hậu tố La-tinh, khi kết hợp, cho biết dấu hiệu tính chất của đám mây. Bao gồm các:

• Stratus / strato: phẳng, xếp lớp và lặng

• Cumulus / cumulo: xếp thành đống, phồng

• Cirrus / cirro: nhẹ như lông vũ, lưa thưa

• Nimbus / nimbo: mang mưa

• Alto: trung bình (mặc dù alto trong tiếng Latin nghĩa là cao)

      10 loại này được chia thành các loại, mô tả hình dạng và cấu trúc bên trong, và các trạng thái mô tả tính trong suốt và sự sắp xếp của các đám mây. Tổng cộng, có khoảng 100 các cách kết hợp.

      Có hẳng một Atlas Mây quốc tế! (😲) Atlas mây quốc tế mới bao gồm một loại mới, Volutus (một từ La-tinh có nghĩa là cuộn) nghĩa là đám mây cuộn. Nó cũng đề xuất một số đám mây "đặc biệt" mới như Homogenitus (từ tiếng Latin Homo có nghĩa là con người và genitus có nghĩa là tạo ra). Một ví dụ của loại mây này là Contrails (viết tắt của đường dẫn ngưng tụ) đôi khi được sản xuất bởi khí thải máy bay,...

      Các thuộc tính của mây (chủ yếu là suất phản chiếu của chúng và tỷ lệ tạo mưa) phụ thuộc rất lớn vào kích thước của các giọt nước và cách mà các hạt này kết dính với nhau. Điều này lại chịu ảnh hưởng của số hạt nhân ngưng tụ mây hiện diện trong không khí. Vì sự phụ thuộc này, cũng như sự thiếu vắng các quan sát khí hậu toàn cầu, các đám mây rất khó để tham số hóa trong các mô hình khí hậu và là nguyên nhân bất hòa trong các tranh luận về sự ấm lên toàn cầu.

   

      💭 Kết luận là: những đám mây hóa ra phức tạp và thú vị hơn mình tưởng! Nhìn chung, chúng là một thứ thiên biến vạn hóa: đôi khi bình yên, đôi khi đẹp huy hoàng, đôi khi lại thật đáng sợ! 

      Thôi, ta chỉ nguyện là một đám mây nhỏ an nhiên, thơ thẩn trên bầu trời rộng lớn, tung tăng đùa giỡn với đàn chim, chứng nhân cho vòng luân chuyển của bốn mùa và cho vòng luân hồi nhân sinh nhân quả. Cứ làm tốt bổn phận của mình, đến ngày nào đó, đám mây nhỏ sẽ hợp với nhiều đám mây nhỏ khác, thành đám mây lớn trĩu nặng nỗi buồn nhân loại, chuyển hóa thành vô vàn hạt mưa kia.

      Rơi xuống.

      Thành suối, thành sông, thành biển cả, đại dương.
      Và ban phát mầm sống cho tất cả.

      Một ngày nào đó, rút cục đại dương kia vẫn hóa thân thành một đám mây nhỏ bé mà thôi.

      Đâu phải là kết thúc!

Từ duyên mà khởi, từ duyên mà tan

 Khởi duyên thì mây hợp, hết duyên mây sẽ tàn

***